SPOIWA KULTURY – HETEROFONIA

…Pomyślałem wtedy: dlaczego nie przedstawić tych monodii ormiańskich w kontekście tak silnych i tak rozpoznawalnych tradycji muzycznych, jak kurdyjska i perska? Kiedy je zestawimy ze sobą, okaże się, że jedna ze skal jest właściwie tożsama. Niestety, tylko jedna. Umożliwia to wspólny śpiew, ale jest bardzo trudne. Dlatego założyłem, że w spektaklu zbudujemy całe fragmenty heterofonicznie, z liniami głosu opartymi na zupełnie innych pryncypiach, innych skalach. Umożliwi to zderzenie, możemy mówić o konfrontacji, a nawet o konflikcie, który jest niezbędny, by stworzyć dramat muzyczny. Ale tak naprawdę, tworząc to pole heterofonii, geograficznie pozostajemy na tym samym skrawku ziemi…

(Jarosław Fret w rozmowie z Tadeuszem Kornasiem, „Didaskalia” 119/2013)

W ubiegłym roku, budując program festiwalu Spoiwa Kultury organizatorzy odnieśli się do pojęcia „wrogościnności” sformułowanego przez Jacquesa Derridę. Zadając pytanie o paradoks goszczenia Innego, o nasze kulturowe lęki i uwikłania, szukaliśmy zarazem odpowiedzi na pytanie o możliwość „zbudowania mostu” w takim znaczeniu, o jakim pisał Krzysztof Czyżewski – odnalezienia łącznika, przestrzeni nieopresyjnego dialogu z tym co obce (a więc potencjalnie zagrażające), a także z tym, co wyznacza granicę (a co jest często obciążone trudną przeszłością). Doświadczenie pokazuje, że nie zawsze nawiązanie takiego dialogu jest możliwe. Mamy jednak głębokie poczucie, że owo „budowanie mostów” –  żmudne, organiczne, wymagające rozpoznania terenu, obliczone na długi czas i nie gwarantujące oczywistego efektu – daje rzeczywistą, czasem nawet jedyną, szansę na spotkanie. Zrozumienie. Próbę porozumienia.

Zespół teatru ZAR miał odwagę zdobyć się na wysiłek zbudowania takiego spotkania.  Zmierzenia się z przeszłością nie swojej kultury, której trzeba się było od podstaw nauczyć. Odszukania, wewnątrz siebie, przestrzeni dla INNEGO. Dla innej struktury dźwięku, innego rozumienia harmonii. Ale też dla opowieści o tragicznej historii innego, obcego, dalekiego narodu.

Miał też odwagę dokonania wielu przekroczeń. Wpisania traumatycznych relacji świadków i obrazów ze świadectw pamięci w precyzyjną strukturę odwołującą się do liturgii. Dokonania „świętokradczej” przemiany przestrzeni „domu modlitwy” w „jaskinię zabójców”. Połączenia ormiańskich śpiewów liturgicznych z „obcymi” tradycjami modalnymi – stworzenia z nich wspólnego „pola heterofonii”. Wreszcie zbudowania analogii pomiędzy losem kobiet a wielką historią.

Wszystkie te elementy: pochylenie się nad problematyką pamięci, uważne spotykanie Innego, bunt wobec „sytej ignorancji”, konfrontacja ze współczesnymi lękami, ale też kreowanie uwzględniającej „wielość skal i pryncypiów” przestrzeni wspólnej, w której możliwy jest wielokulturowy dialog – spotkały się z obecną w nas potrzebą skupienia.

„Spoiwa kultury” są za każdym razem przestrzenią eksperymentu. Są świadectwem procesu, który dokonuje się w nas i wokół nas – efektem pytań, które sobie zadajemy. Nieustanną ewolucją naszych relacji z miastem, w którym mieszkamy i z rzeczywistością, w której żyjemy.

PROGRAM:

30 czerwca (wtorek)

• 12.00 – 15.00 „Śpiew modalny: podróż w dźwięku” – warsztat prowadzony przez Arama i Virginię Kerovpyanów/ Teatr Kana (zapisy)
• 17.00 „Pieśń Pamięci” – film dokumentalny, reż. Nathalie Rossetti i Turi Finocchiaro/ Teatr Kana (wstęp wolny)
• 20.00 „Kolumny. Ormiańskie śpiewy liturgiczne” – koncert Teatru ZAR oraz Arama, Virginii, Vahana Kerovpyanów i Murata İçlinalçy/ Kościół pw. św. Jana Ewangelisty ul. św. Ducha (wstęp wolny)

1 lipca (środa)

• 12.00 – 15.00 „Śpiew modalny: podróż w dźwięku” – wasztat prowadzony przez Arama i Virginię Kerovpyanów/ Teatr Kana (zapisy)
• 17.00 Pokaz metod pracy Teatru ZAR/ Teatr Kana (wstęp wolny)
• 20.00 „Głosy z przeszłości” – koncert w wykonaniu Dengbesza Kazo z udziałem Vahana Kerovpyana i Murata İçlinalçy/ Filharmonia Szczecińska (obowiązują wejściówki)*

2 lipca (czwartek)

• 12.00 – 15.00 „Śpiew modalny: podróż w dźwięku” – warsztat prowadzony przez Arama i Virginię Kerovpyanów/ Teatr Kana (zapisy)
• 17.00 Spotkanie z Arą Sarafianem (Instytut Komitasa, Londyn). Projekcja filmu animowanego „Szczekająca wyspa”, reż. Serge Avédikian/ Teatr Kana (wstęp wolny)
• 19:30 „Armine, Sister” – spektakl Teatru ZAR/ DB Port, start: Teatr Kana (liczba miejsc ograniczona – wejściówki)*
• 22.00 „Lav Lur” –  koncert Vahana Kerovpyana i Any Madureiry/ Łąka Kany (wstęp wolny)

3 lipca (piątek)

• 17.00 „Tatuaże babci” – film dokumentalny, reż. Suzanne Khardalian/ Teatr Kana (wstęp wolny)
• 19:30 „Armine, Sister” – spektakl Teatru ZAR/ DB Port start: Teatr Kana (liczba miejsc ograniczona – wejściówki)*
• 22.00 Murat İçlinalça i Mustafa Demirci – improwizowany wieczór muzyczny/ Mały Dziedziniec Zamku Książąt Pomorskich (wstęp wolny)

4 lipca (sobota)

• 
17.00 „Barwy granatu” – film fabularny, reż. Sarkis Parajanian (Siergiej Paradżanow)/ Teatr Kana (wstęp wolny)
• 19:30 „Armine, Sister” – spektakl Teatru ZAR/ DB Port start: Teatr Kana (liczba miejsc ograniczona – wejściówki)*
• 22.00 Improwizowany koncert z udziałem muzyków biorących udział w projekcie „Armine, Sister” Teatru ZAR / Mały Dziedziniec Zamku Książąt Pomorskich (wstęp wolny)

Materiały: Teatr Kana